Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości

Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości

I. NIEKTÓRE PODSTAWOWE ZASADY

WYCHOWANIE CHRZEŚCIJAŃSKIE ZAKORZENIONE W WIERZE

21. Wszelkie wychowanie odwołuje się do określonej wizji człowieka. Wychowanie chrześcijańskie dąży do stymulowania realizacji człowieka poprzez rozwój całego jego bytu, ucieleśnionego ducha, zarówno darów natury jak i łaski, którymi został ubogacony przez Boga. Wychowanie chrześcijańskie jest zakorzenione w wierze, która "rozjaśnia wszystko nowym światłem i ujawnia Boży zamysł odnośnie do pełnego powołania człowieka"16.

CHRZEŚCIJAŃSKIE POJĘCIE PŁCIOWOŚCI

CIAŁO ODSŁANIA SENS ŻYCIA

22. W chrześcijańskiej wizji człowieka szczególną rolę przyznaje się ciału, ponieważ ono przyczynia się do odsłonięcia sensu życia i powołania ludzkiego. Cielesność jest bowiem specyficznym sposobem istnienia i działania, właściwym ludzkiemu duchowi. To znaczenie jest najpierw natury antropologicznej: "ciało objawia człowieka"17 , "wyraża osobę"18 i jest w ten sposób pierwszym przekazem informacji Boga do człowieka, jakoby pewien pierwotny "sakrament, rozumiany jako znak, który w świecie widzialnym przekazuje tajemnicę niewidzialną, ukrytą w Bogu od wieków"19.

... MIŁOŚĆ BOŻĄ...

23. Drugie znaczenie cielesności ma charakter teologalny: ciało przyczynia się do objawiania Boga i Jego miłości stwórczej, ponieważ wyraża charakter człowieka jako istoty stworzonej, jego uzależnienie od podstawowego daru, którym jest dar miłości. "Takim jest ciało: świadkiem stworzenia jako podstawowego daru, a więc świadkiem miłości jako źródła, z którego się rodzi sam dar"20.

POWOŁANIE DO WZAJEMNEGO DARU Z SIEBIE SAMEGO

24. Ciało o tyle, o ile jest seksualne, wyraża powołanie człowieka do wzajemności, to znaczy do miłości i wzajemnego daru z siebie samego21. Ciało wreszcie wzywa mężczyznę i kobietę do spełnienia ich podstawowego powołania do płodności22.

KOBIETA I MĘŻCZYZNA RÓŻNIĄ SIĘ, ABY SIĘ DOPEŁNIĆ

25. Zróżnicowanie płciowe, które się objawia jako skonkretyzowanie bytu ludzkiego, stanowi o różnicy, ale w równości natury i godności23.

Osoba ludzka ze swej wewnętrznej natury wymaga odniesienia do drugiej, zakładając wzajemność miłości24. Płcie uzupełniają się: podobne i niepodobne jednocześnie; nie identyczne, ale równe w godności osobowej; są równe, żeby się porozumieć, różne, żeby się wzajemnie uzupełniać.

... TWORZĄ WSPÓLNOTĘ MIŁOŚCI

26. Kobieta i mężczyzna stanowią dwa sposoby, według których człowiek jako stworzenie realizuje swój określony udział w Bycie Boskim: są stworzeni "na obraz i podobieństwo Boga" i realizują to powołanie nie tylko jako odrębne osoby, ale także jako para, wspólnota miłości25. Ukierunkowani na złączenie i płodność, mężczyzna i kobieta poślubieni, uczestniczą w miłości stwórczej Boga, przeżywając wspólnotę z Nim poprzez drugą osobę26.

GRZECH PRZESZKODĄ W DOŚWIADCZENIU OBLUBIEŃCZYM

27. Obecność grzechu zaciemnia pierwotną niewinność, utrudnia człowiekowi zrozumienie tego orędzia: odczytanie go staje się odtąd zadaniem etycznym, przedmiotem trudnego wysiłku, powierzonego człowiekowi: "mężczyzna i kobieta po grzechu pierworodnym utracą łaskę pierwotnej niewinności. Odkrycie oblubieńczego znaczenia ciała przestaje być dla nich prostą rzeczywistością objawienia i łaski. Jednak znaczenie to pozostanie jako dane człowiekowi w etosie daru, zapisanym w głębi jego serca, jako odległe echo pierwotnej niewinności"27

Ta zdolność ciała, że jest równocześnie znakiem, narzędziem i wezwaniem etycznym pozwalającym odkryć podobieństwo pomiędzy samym ciałem a ekonomią sakramentalną, jako konkretną drogę, poprzez którą łaska i zbawienie docierają do człowieka.

TENDENCJE DEWALUACJI PŁCI

28. Z chwilą gdy człowiek faktycznie jest skłonny sprowadzić swoją płciowość do doświadczenia "genitalnego", można pojąć reakcje, dążące do dewaluacji płci, jakoby ze swej natury była ona niegodna człowieka. Niniejsze rozważania mają na celu sprzeciwianie się takiej dewaluacji.

CHRYSTUS - DOSKONAŁY CZŁOWIEK

29. "Tajemnica człowieka wyjaśnia się naprawdę dopiero w tajemnicy Słowa Wcielonego"28 , a istnienie człowieka nabiera pełnego sensu w powołaniu do życia nadprzyrodzonego. Jedynie idąc za Chrystusem człowiek odpowiada na to powołanie i staje się w ten sposób w pełni człowiekiem, wzrastając aż do osiągnięcia stanu człowieczeństwa doskonałego w mierze, która odpowiada pełni dojrzałości Chrystusa29.

W ŚWIETLE CHRYSTUSA: MAŁŻEŃSTWO...

30. W świetle tajemnicy Chrystusa płciowość jawi się nam jako powołanie do wypełnienia tej miłości, którą Duch Święty wlewa w serca odkupionych. Jezus Chrystus uświęcił to powołanie przez sakrament małżeństwa.

... I DZIEWICTWO

31. Jezus ukazał ponadto, słowem i przykładem, powołanie do dziewictwa dla Królestwa Niebieskiego30. Dziewictwo jest powołaniem do miłości: ono czyni serce bardziej wolnym do umiłowania Boga31. Serce dziewicze, nie będąc uwarunkowane zobowiązaniami zaciągniętymi przez miłość małżeńską, może być bardziej dysponowane do darmowej miłości względem braci. W konsekwencji dziewictwo dla Królestwa Niebieskiego lepiej wyraża oddanie się Chrystusa Ojcu dla braci i dokładniej wyobraża rzeczywistość życia wiecznego, którego istotą jest miłość32

Dziewictwo jest bez wątpienia rezygnacją z formy miłości typowej dla małżeństwa, ale dzieje się to właśnie w celu głębszego podjęcia ofiarniczego otwarcia na innych, wpisanego w seksualność, oraz otwarcia na przemieniającą moc Duch Świętego, który uczy miłować Ojca i braci jak Pan Jezus.

WARTOŚĆ PŁCIOWOŚCI

32. Reasumując, płciowość powołana jest do wyrażania różnych wartości, którym odpowiadają specyficzne wymogi moralne: ukierunkowana na międzyosobowy dialog, przyczynia się do pełnej dojrzałości człowieka, otwierając go na dar samego siebie w miłości; związana ponadto, w porządku stwarzania, z płodnością i przekazywaniem życia, powołana jest do wierności również tej wewnętrznej celowości. Miłość i płodność w całej rozciągłości nadają znaczenie i wartość płciowości, które jedna w drugiej się mieści i jedna drugą przyzywa i dlatego nie mogą być rozważane ani oddzielnie, ani przeciwstawnie.

... W RÓŻNYCH POWOŁANIACH

33. Życie uczuciowe, właściwe jednej i drugiej płci, wyraża się w sposób charakterystyczny w rozmaitych stanach życia: związek małżonków, celibat wybrany dla Królestwa Bożego, sytuacja chrześcijanina, który nie zawarł związku małżeńskiego, a to dlatego że albo jest jeszcze samotny, albo postanowił nim pozostać. We wszystkich tych przypadkach życie uczuciowe winno być podjęte i zharmonizowane w osobie ludzkiej.

NATURA, CEL I ŚRODKI WYCHOWANIA SEKSUALNEGO

CELE WYCHOWANIA SEKSUALNEGO: POZNANIE...

34. Podstawowym celem tego wychowania jest dokładne poznanie natury i wagi płciowości oraz harmonijnego i całościowego rozwoju osoby ku dojrzałości psychicznej; ma ona na względzie pełną dojrzałość duchową, do której powołani są wszyscy wierzący33.

W tym celu wychowawca chrześcijański będzie pamiętał o zasadach wiary i różnych metodach oddziaływania, biorąc pod uwagę pozytywną ocenę płciowości, wysuwaną przez współczesną pedagogikę.

... WYCHOWANIE, DOJRZEWANIE I...

35. W perspektywie chrześcijańskiej antropologii, wychowanie emocjonalne do płciowości winno mieć na uwadze całościową wizję osoby ludzkiej i dążyć konsekwentnie do integracji elementów biologicznych, psychoemocjonalnych, społecznych i duchowych. Integracja ta stała się trudniejsza, ponieważ wierzący również nosi w sobie konsekwencje grzechu pierwotnego.

Prawdziwa "formacja", sięgając poza ramy zwykłej informacji intelektualnej, powinna zwracać szczególną uwagę na kształcenie woli, uczuć i emocji. W istocie bowiem dążenie do dojrzałości w życiu emocjonalno-płciowym implikuje z konieczności panowanie nad sobą, które z kolei zakłada takie sprawności, jak wstydliwość, opanowanie, szacunek dla samego siebie i innych, otwarcie na drugiego.

To wszystko staje się możliwe tylko mocą zbawczą, pochodzącą od Jezusa Chrystusa.

ZDOLNOŚĆ DO OBDAROWANIA

36. Chociaż sposoby realizowania swej płciowości są różne, wychowanie powinno przede wszystkim wspierać ową dojrzałość, która "zawiera nie tylko akceptację wartości płciowości, włączoną w całość wartości, ale także zdolność ofiary, tzn. zdolność daru z siebie, zdolność altruistycznej miłości. Gdy ta zdolność jest we właściwy sposób realizowania, osoba ludzka staje się zdolna do nawiązywania spontanicznych kontaktów, do emocjonalnego opanowania siebie i poważnego zaangażowania"34.

INFORMACJA WZBOGACONA O WARTOŚCI

37. Pedagogika o inspiracji chrześcijańskiej widzi w osobie poddanej oddziaływaniom wychowawczym, z uwzględnieniem jej całości i złożoności, podstawowy podmiot wychowania. Winien być on wspomagany, zwłaszcza poprzez odniesienie pełne zaufania, w rozwoju swych moralnych sprawności. Łatwo o tym zapomnieć, kiedy się przywiązuje zbyt wielką wagę do samej informacji na niekorzyść innych wymiarów wychowania seksualnego. Owszem, w wychowaniu wielkie znaczenie ma poznanie nowych pojęć, ale winno ono być ożywione przyswojeniem odpowiednich wartości i wyraźnym uświadomieniem sobie osobowej odpowiedzialności związanej z wejściem w wiek dojrzały.

WPŁYW PŁCIOWOŚCI NA OSOBĘ

38. W tym co dotyczy wpływu płciowości na całą osobę ludzką, należy uwzględnić różnorodne aspekty: stan zdrowia, wpływ środowiska rodzinnego i społecznego, odbierane wrażenia i reakcje, jakie one wzniecają, kształtowanie woli, stopień rozwoju życia duchowego wspieranego pomocą łaski.

PRZEDSTAWIAĆ MŁODYM AUTENTYCZNE IDEAŁY

39. Wszystko, co zostało dotąd przedstawione, ma pomóc wychowawcom jako przewodnik w kształtowaniu osobowości młodzieży. Winni oni pobudzać młodych do krytycznej refleksji nad odbieranymi wrażeniami, a proponując im system wartości, winni równocześnie dawać im świadectwo autentycznego życia duchowego zarówno osobowego, jak i wspólnotowego.

JASNE MOTYWACJE

40. Ze względu na ścisły związek między moralnością i płciowością jest rzeczą konieczną, aby znajomości zasad moralnych towarzyszyła przejrzysta motywacja, zdolna uczynić dojrzalszym szczere, osobowe do nich przylgnięcie.

RÓŻNE ZNACZENIA PŁCIOWOŚCI, ZALEŻNIE OD WIEKU

41. Współczesna pedagogika jest w pełni świadoma faktu, iż życie człowieka naznaczone jest ciągłą ewolucją i że kształtowanie osobowości jest nieustannym procesem. Dotyczy to także płciowości, rozmaicie się przejawiającej w zależności od różnych okresów życia. Wiąże się to zarówno z ubogaceniem, jak i z poważnymi trudnościami na każdym etapie dojrzewania.

ETAPY ROZWOJOWE PŁCIOWOŚCI

42. Wychowawcy uwzględniają podstawowe etapy tego rozwoju: pierwotny instynkt, który z początku przejawia się w stanie nieogładzonym, odczuwa następnie świadomość rozdźwięku pomiędzy dobrem a złem, potem z pomocą wychowania, uczucia stabilizują się i równocześnie wzrasta poczucie odpowiedzialności. Stopniowo usuwa się egoizm, pojawia się pewien ascetyzm; drugi człowiek jest akceptowany i kochany dla niego samego; elementy płciowości scalają się: "genitalność", erotyzm, miłość, i caritas. Nawet jeżeli rezultat nigdy nie jest osiągnięty, ci którzy w jego poszukiwaniu zbliżają się do ideału, są liczniejsi, niż się sądzi.

PEŁNIA WYCHOWANIA - TYLKO W WIERZE

43. Wychowawcy chrześcijańscy mają świadomość, że wychowanie seksualne realizuje się w pełni poprzez wiarę. Wszczepiony przez chrzest w Zmartwychwstałego Chrystusa chrześcijanin wie, że również jego ciało zostało ożywione i oczyszczone przez Ducha, którego przekazuje mu Jezus35.

Wiara w tajemnicę Zmartwychwstałego Chrystusa, który przez swego Ducha urzeczywistnia i przedłuża w wiernych tajemnicę zmartwychwstania, pozwala odkryć wierzącym powołanie do zmartwychwstania ciała, już zapoczątkowanego dzięki Duchowi Świętemu. On to zamieszkuje w sprawiedliwym jako zadatek i zaczątek całkowitego i ostatecznego zmartwychwstania.

GRZECH I INNE CZYNNIKI NEGATYWNE

44. Nieporządek spowodowany grzechem, obecny i działający zarówno w jednostce, jak i w kulturze charakteryzującej społeczeństwo, usilnie nakłania do pojmowania i przeżywania płciowości w przeciwstawieniu do prawa Chrystusowego według tego, co św. Paweł nazwał prawem grzechu36. Często struktury ekonomiczne, prawa cywilne, massmedia, styl życia w wielkich metropoliach są czynnikami wpływającymi negatywnie na człowieka. Wychowanie chrześcijańskie uwzględnia je i wskazuje wytyczne do przeciwstawienia się w sposób odpowiedzialny tego rodzaju wpływom.

POMOC ŁASKI

45. Ten stały wysiłek jest podtrzymywany i umożliwiony przez łaskę Bożą otrzymaną poprzez Słowo Boże, przyjęte z wiarą poprzez modlitwę i uczestnictwo w sakramentach. Na pierwszym miejscu wymienić należy sakrament Eucharystii, wspólnotę z Chrystusem w samym akcie Jego ofiary, gdzie młody, wierzący człowiek znajduje skuteczny chleb życia jako "wiatyk", żeby móc stawić czoło i pokonać przeszkody w jego ziemskiej pielgrzymce. Sakrament pokuty, przez właściwą sobie łaskę i pomoc kierownictwa duchowego nie tylko wzmacnia odporność na zło, ale dodaje odwagi do podniesienia się po upadku. Te sakramenty są do dyspozycji i są sprawowane we wspólnocie Kościoła. Ten, kto uczestniczy w życiu tej wspólnoty, czerpie z sakramentów siłę do prowadzenia życia w czystości według swego stanu.

ŻYCIE WEWNĘTRZNE - PONAD WSZELKĄ MORALISTYKĄ

46. Osobista i wspólna modlitwa jest niezastąpionym środkiem do otrzymania od Boga niezbędnej siły, aby pozostać wiernym przyrzeczeniom chrztu, móc się oprzeć podnietom natury ludzkiej zranionej przez grzech i ułagodzić sferę emocjonalną, poruszoną przez degradację środowiska.

Duch modlitwy pomaga przeżywać w sposób zwarty praktykę wartości ewangelicznych: prawość i szczerość serca, ubóstwo i pokorę w codziennym trudzie pracy i zaangażowanie na rzecz bliźniego. Życie wewnętrzne wpływa na głęboką radość chrześcijańską, zwyciężając w walce ze złem bardziej niż jakakolwiek moralistyka i wszelka pomoc psychologiczna.

W częstym, głębokim kontakcie z Panem wszyscy, w szczególności zaś młodzi zaczerpną siłę i entuzjazm do życia w czystości, a będą urzeczywistniać swoje ludzkie i chrześcijańskie powołanie przez pogodne panowanie nad sobą i wspaniałomyślne oddanie innym.

Waga tych rozważań nie powinna umknąć nikomu. W dzisiejszych bowiem czasach wielu ludzi, wyraźnie czy niewyraźnie, przejawia postawę pesymistyczną co do zdolności natury ludzkiej do podjęcia nieodwołalnego zaangażowania na całe życie, zwłaszcza w małżeństwie.

Wychowanie chrześcijańskie winno wzmocnić ufność młodych ludzi, tak aby ich zrozumieniu i przygotowaniu do tego zaangażowania towarzyszyła pewność, że łaska Boża pomaga każdemu w wypełnieniu Bożego zamysłu względem jego osoby.

PRZYKŁAD CHRYSTUSA I NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY

47. Naśladowanie Chrystusa i zjednoczenie z Nim, przeżywane i przekazane przez świętych, stanowią najgłębszą motywację naszej nadziei, by podejmować tak wzniosły ideał życia w czystości, nie do osiągnięcia przy pomocy tylko ludzkich sił.

Najświętsza Maryja Panna jest najdoskonalszym przykładem życia chrześcijańskiego. Kościół zawsze twierdził, że wierni, zwłaszcza młodzi, mający do Niej nabożeństwo, potrafili realizować ten ideał.

  1. « Gaudium et spes, nr 11.
  2. « Jan Paweł II, Audiencja generalna 14 XI 1979, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, II-2, 1979, s. 1156, nr 4.
  3. « Jan Paweł II, Audiencja generalna 9 I 1980, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III-1, 1980, s. 90, nr 4.
  4. « Jan Paweł II, Audiencja generalna 20 II 1980, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III-1, 1980, s. 430, nr 4.
  5. « Jan Paweł II, Audiencja generalna 9 I 1980, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III-1, 1980, s. 90, nr 4.
  6. « "Właśnie poprzez głębię tej pierwotnej samotności człowiek wynurza się teraz w wymiarze wzajemnego daru, którego wyrazem - a przez to samo wyrażeniem jego istnienia jako osoby - jest ciało ludzkie w całej oryginalnej prawdzie swojej męskości i swojej kobiecości. Ciało, które wyraża męskość «dla» kobiecości i odwrotnie - kobiecość «dla» męskości ukazuje wzajemność i wspólnotę osobową. Wyraża to poprzez dar jako podstawowy rys osobowej egzystencji, tamże.
  7. « Zob. Jan Paweł II, Audiencja generalna 26 III 1980, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III-1, 1980, s. 737-741.
  8. « Zob. Gaudium et spes, nr 49.
  9. « Tamże, nr 12.
  10. « Tamże, Wyjaśnienie sensu społecznego Gen 1,27.
  11. « Tamże, nr 47-52.
  12. « Jan Paweł II, Audiencja generalna 20 II 1980, Insegnamenti di Giovanni Paolo II, III-1, 1980, s. 429, nr 2.
  13. « Gaudium et spes, nr 22.
  14. « Zob. Ef 4,13.
  15. « Zob. Mt 19,3-12.
  16. « Zob. 1 Kor 7,32-34.
  17. « Zob. 1 Kor 13,8; zob. też Familiaris consortio, nr 16.
  18. « Zob. Lumen gentium, nr 39.
  19. « Święta Kongregacja do Spraw Wychowania Katolickiego: Orientations éducatives pour la formation au célibat sacerdotal, 11 IV 1974, nr 22.

Wytyczne wychowawcze w odniesieniu do ludzkiej miłości

Zasadnicze cechy wychowania seksualnego.

Spis treści